Verdeelsleutels
1. Proportioneel stelsel / “regel van drie”
Dit kiesstelsel is de zuivere rekenkundige toepassing van de “regel van drie”. De beschikbare mandaten worden verdeeld volgens dit wiskundige principe. Het quotiënt voor de komma bepaalt het aantal mandaten per partij. Indien bij de berekening niet alle mandaten verdeeld werden, gaat (gaan) de resterende zetel(s) naar het (de) grootste restquotiënt(en).
Voorbeeld: een gemeenteraad met 31 raadsleden en 4 politieke fracties dient zijn afvaardiging aan te duiden in een beheersorgaan met 9 mandaten.
| Fractie A (14 zetels) | Fractie B (7 zetels) | Fractie C (6 zetels) | Fractie D (2 zetels) |
|---|---|---|---|
| (14 * 9) : 31 = 4,06 | (7 * 9) : 31 = 2,03 | (6 * 9) : 31 = 1,74 | (4 * 9) : 31 = 1,16 |
| Resultaat: | |||
| 4 mandaten | 2 mandaten | 1 + 1 = 2 mandaten (grootste restquotiënt) | 1 mandaat |
2. Stelsel D’Hondt
Kiessysteem dat onder meer gebruikt wordt bij de parlementsverkiezingen. Om het aantal mandaten per partij vast te stellen, wordt het stemmenaantal / zetelaantal achtereenvolgens gedeeld door 1, 2, 3, 4, 5, enz. De quotiënten van deze deling worden in volgorde van grootte gezet en over de partijen toegewezen, totdat alle zetels verdeeld zijn.
Voorbeeld: een gemeenteraad met 41 raadsleden en 5 politieke fracties dient zijn afvaardiging aan te duiden in een beheersorgaan met 11 mandaten.
| Fractie A (18 zetels) | Fractie B (10 zetels) | Fractie C (5 zetels) | Fractie D (4 zetels) | Fractie E (4 zetels) |
|---|---|---|---|---|
| :1 | 18 (1ste) | :1 | 10 (2de) | :1 | 5 (6de) | :1 | 4 (8de) | :1 | 4 (9de) |
| : 2 | 9 (3de) | : 2 | 5 (5de) | : 2 | 2.5 | : 2 | 2 | : 2 | 2 |
| : 3 | 6 (4de) | : 3 | 3.33 (11e) | : 3 | 1.66 | : 3 | 1.33 | : 3 | 1.33 |
| : 4 | 4.5 (7de) | : 4 | 2.5 | : 4 | 1.25 | : 4 | | : 4 | |
| : 5 | 3.6 (10de) | : 5 | 2 | : 5 | | : 5 | | : 5 | |
| : 6 | 3 | : 6 | | : 6 | | : 6 | | : 6 | |
| Resultaat | ||||
| 5 mandaten | 3 mandaten | 1 mandaat | 1 mandaat | 1 mandaat |
Opmerking: hoewel het stelsel-D’Hondt als kiessysteem veelvuldig wordt aangewend, is het niet altijd geschikt om de toepassing van de Cultuurpactwetgeving correct te waarborgen. Het stelsel bevoordeligt namelijk de grotere partijen ten nadele van de kleinere. Dit is nog meer het geval, wanneer het verschillende keren na mekaar gebruikt wordt.
3. Liso-stelsel / stelsel met voorafnamen
Dit stelsel werd destijds ontwikkeld door het Limburgs Instituut voor Samenlevingsopbouw, met de bedoeling om de vertegenwoordiging van kleinere fracties effectief te waarborgen in de culturele sector. In dit stelsel wordt bij de verdeling van mandaten – bij wijze van voorafname – aan elke fractie uit het overheidsorgaan één mandaat toegekend. Het resterende aantal mandaten wordt dan verder verdeeld via het evenredigheidsstelsel of het stelsel-D’Hondt.
Voorbeeld 1: een overheidsorgaan met 41 raadsleden en 5 politieke fracties dient zijn afvaardiging aan te duiden in een beheersorgaan met 12 mandaten.
Voorbeeld 1: een overheidsorgaan met 41 raadsleden en 5 politieke fracties dient zijn afvaardiging aan te duiden in een beheersorgaan met 12 mandaten.
| Fractie A (20 zetels) | Fractie B (11 zetels) | Fractie C (6 zetels) | Fractie D (2 zetels) | Fractie E (2 zetels) |
|---|---|---|---|---|
| Voorafname (5): 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Rest: (20 * 7) : 41 = 3.41 | (11 * 7) : 41 = 1.87 | (6 * 7) : 41 = 1.02 | (2 * 7) : 41 = 0.34 | (2 * 7) : 41 = 0.34 |
| Resultaat | ||||
| 1 + 3 + 1 = 5 mandaten | 1 + 1 + 1 = 3 mandaten | 1 + 1 = 2 mandaten | 1 + 0 = 1 mandaat | 1 + 0 = 1 mandaat |
Voorbeeld 2: eenzelfde berekening, maar met toepassing van het stelsel-D’Hondt, levert hetzelfde resultaat op.
| Fractie A (20 zetels) | Fractie B (11 zetels) | Fractie C (6 zetels) | Fractie D (2 zetels) | Fractie E (2 zetels) |
|---|---|---|---|---|
| Voorafname (5) : 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| :1 | 20 (1ste) | :1 | 11 (2de) | :1 | 6 (5de) | :1 | 2 | :1 | 2 |
| :2 | 10 (3de) | :2 | 5.5 (6de) | :2 | 3 | :2 | 1 | :2 | 1 |
| :3 | 6.66 (4de) | :3 | 3.66 | :3 | 2 | :3 | | :3 | |
| :4 | 5 (7de) | :4 | 2.75 | :4 | | :4 | | :4 | |
| :5 | 4 | :5 | | :5 | | :5 | | :5 | |
| Resultaat | ||||
| 1 + 4 = 5 mandaten | 1 + 2 = 3 mandaten | 1 + 1 = 2 mandaten | 1 + 0 = 1 mandaat | 1 + 0 = 1 mandaat |
Opmerking: het Vlaams Parlement legt in zijn jongste decreten dikwijls een systeem met voorafnamen op (onder meer bij de regelgeving rond de autonome gemeentebedrijven).